Arkadaş gruplarında bir kişi vardır; yol tariflerini yapan, ilk defa gittiği bir yerde bile kaybolmadan yönünü bulan hani. Bir de bir yere kaç kere gitmiş olsa da yine yolunu şaşıran… Nasıl oluyor da bazı insanlar zihinlerinde bir navigasyon varmışçasına, kolay bir şekilde yollarını buluyorken bazıları bir türlü bu işi çözemiyor, diye düşünürken, aklıma bu konunun yer hücreleriyle bağlantılı olabileceği geldi.
John O’Keefe, 2014 yılında yer hücresi (place cell) buluşuyla Nobel Fizyoloji ve Tıp Ödülü’nü kazandı ve bu soruya bir nebze ışık tutmuş oldu. Peki nedir bu yer hücresi?
“Canlıların bir ortamı nasıl öğrendiği ve sonra bunu nasıl hatırladığı”üzerine yapılan deneylerde, yabancı bir labirente giren hayvanların hipokampuslarındaki (beynin hâfızayla alâkalı bir bölümü) aktivasyon incelenir. Deneylerin sonunda, belli hücrelerin (ki ilerde bu tip hücrelere yer hücresi adını veriyorlar), hayvan labirentin bir bölgesinde iken aktif olduğu, fakat hayvan başka bir bölgede iken aktif olmadığı görülür.
Örneğin, siz evinizin salonundayken aktif olan bir yer hücresi, balkona geçtiğinizde aktifliğe devam etmez. Balkonda başka bir yer hücresi aktive olur. Ve böyle böyle, içinde bulunulan mekânlar, yer hücreleri aracılığıyla beyinde kodlanır. Zihinde o yerin bir haritası oluşur.
Herkesin zihninde oluşmuyor mu peki bu haritalar?
Bu noktada devreye çeşitli faktörler giriyor. Yer hücreleri hipokampusta yer alıyorlar. Mekânları hâfızasına daha iyi kodlayan, yani yer hücreleri ve hipokampustaki nöronlar arasında bağ kuran çoğu kişi zihninde iyi bir haritaya sahip oluyor. Bu bağı kurmayanlar ise daha zayıf bir haritaya sahip oluyorlar. Bu bağın kurulmasında, kişinin dikkati (attention), yani girdiği ortama ne kadar dikkat ettiği, bu ortamdan edindiği bilgileri var olan bilgileriyle nasıl kaynaştırdığı ve kişinin bilişsel kabiliyetleri belirleyici rol oynuyor.
Bonus soru:
Sizce, göçmen kuşların rotalarını hiç şaşırmadan kilometrelerce uçmasında yer hücrelerinin etkisi var mıdır?
İlk yorumu siz yazın