Büyük şehirlerde yaşayıp toprağa özlem duyan herkes, bu özlemi gidermek için farklı yöntemlere başvurmuştur. Mesela bizim, artık kullanılmadığı için toprakla doldurulan büyükçe bir leğen ve birkaç saksıdan oluşan minik bir balkon bahçemiz var. Öyle ciddî şeyler dikmediğimiz bu bahçeyi daha çok gübreye dönüşebilecek çeşitli sebze atıklarını gömmek için kullanıyorduk. Bir domates mi bozuldu, bahçeye göm. Erik mi yedik, çekirdekler bahçeye. Dünden çay mı kaldı, demi bahçeye. Kışın pek bir faaliyetini göremediğimiz bahçemiz, baharın gelmesiyle hareketlenmeye, batnındakileri zahirine aksettirmeye başlayınca bizi çok şaşırtan birkaç olay yaşadık, yeni şeyler öğrendik. İşte yazımızın konusunu tam da bu oluşturuyor.
Bu yıl bahçemizde annemin ektiği maydanoz ve taze soğandan başka bir mahsulümüz yok sayılırdı. Bir de bir domates fidesi vardı ki, kışın şiddeti kolunu ve kanadını (dallarını) kırdığı hâlde kurumamıştı. Zavallı domates fidesini rüzgârda titrer gördükçe “Acaba kessem mi?” diye düşünüyordum. Nasıl olsa bahara çıkamazdı. Fakat bahar geldiğinde, dalsız ve yapraksız, sade gövdesi kalmış domates fidesi beni hayrete düşürdü. Adeta haşrin bir numunesini gözlerimiz önünde sergilemeye koyuldu. İlk başta solmuş ve kırılmış dalların kökünden yeni dallar filizlenmeye başladı. Dallardan yapraklar çıktı ve sarı çiçeklerle donandı. Sonra çiçekler soldu ve döküldü. Solan çiçeklerin ardından küçük ve yeşil domatesçikler çıkmaya başladı. Şimdilerde ise o yeşil domateslerin gün be gün kırmızıya boyanışına tanıklık ediyoruz. Bu bir.
Bahçemizin bir diğer gizemli üyesi (gizemli, çünkü henüz türünü keşfedemedik) besmele çekmiş bir çekirdekti. Öylesine, çürüsün diye toprağa attığımız bu çekirdeği -anlaşılan o ki- Birisi unutmamış ve ağaç olma duasını kabul etmiş. Başını kaldırıp üç-beş yaprak vermiş bu fidanı ilk başta erik ağacı zannettik, yaprakları öyle duruyordu çünkü. Bir de rahatça büyüyüp gelişebilmesi için onu leğendeki diğer arkadaşlardan ayırıp başka bir saksıya dikerken çatlamış çekirdeğini görmüştüm. Ama gizemli arkadaşımız büyüdükçe yaprakları erikten çok kayısıyı andırmaya başladı. Biz ne olduğundan henüz emin değiliz, ama toprak fabrikası işini iyi biliyor, küçük fidan da içine derç edilen programa göre büyümeye devam ediyor. Bu iki.
Bitti mi peki? Bitmedi elbette! Bir gün bir baktım ki, bahçemizdeki bitkilerin yaprakları beyaz bir iplikle birbirine bağlanmış. Maydanozların dalları, yaprakları hep bükülmüş ve dikilmiş. İlk başta örümcek ağına benzeyen bu ipçiklerin kaynağının ne olduğunu çözemedik. Maydanozlara çok üzülmüyordum, ama domates fidemin de yapraklarının yavaş yavaş bükülmeye başladığını gördüğümde buna izin veremeyeceğimi fark ettim. Bir çiçeğin bükülmüş yaprağını alarak, yavaş yavaş o ipek örgüyü açıyordum ki, pat diye yeşil bir tırtıl önüme düşüp kaçmaya başladı. A-ha! Demek bahçemizi talan eden yaratık buymuş. Sonra acaba bu bir kelebek mi, yoksa öylece bir tırtıl mı diye araştırmaya başladım. Eğer kelebektiyseler kalabilirdiler çünkü. İşte bu araştırmaya başlamamla birlikte tırtılların hayret verici âlemi bana açılmış oldu.
Öncelikle bizim tırtıl dediğimiz bu arkadaşa İngilizce’de “inchworm” deniliyor. “inch/inç” bir uzunluk birimi bildiğiniz üzere. Böyle isimlendirilmesinin sebebi, bu küçük hayvanın ilerlerken tüm dünyayı ölçmeye çalışıyor gibi hareket etmesiymiş.1 Yürüyen bir tırtılı hayâl edin, dünyayı karışlıyor gibi değil mi hakikaten de! Neyse, ben bu tırtılın türünü bulmaya çalışırken öğrendim ki, tırtıllar aslında 180.0002 tür içeren Lepideptora (pulkanatlılar) takımında bulunan kelebek ve güvelerin larva hâliymiş. Yani tüm tırtıllar aslında uçabilen birer varlığa dönüşüyor. Bunu öğrendiğimde çok şaşırdım, çünkü bazı tırtıllar sadece tırtıldır, diye düşünüyordum. Yanılmışım.
Herhangi bir tırtılın kanatlar çıkarıp uçabilmesi başlı başına tuhafken, çeşitli tırtıl türlerini ve onların kelebek/güve hâllerini görmek ayrı bir hayret verici. Birbirine benzer yumurtalardan çıkan, benzer yaprakları yiyen bu tırtılların, birbirinden bu kadar farklı şekil ve desenlerde kelebeklere dönüşmesi muazzam bir hakikat. Özellikle şu mücevher tırtılı ve onun güve hâlini gördüğümde duyduğum hayreti anlatabilmek mümkün değil. Ve düşünsenize, yüz seksen bin tür kelebek/güve var!
Tırtılların bu hayretengiz dünyasına dalmışken, bizim bahçedeki tırtılların da ne olduğunu bulabildim. Meğerse “yaprak büken/leafroller” türü tırtıllarmış. Aşağıya linkini bıraktığımız videoyu mutlaka izleyin. Bir yaprak ancak bu kadar güzel bükülebilirdi. Bu da üç.
Risale-i Nur’da tohumlar ve yumurtalarla, onların mübarekiyetleriyle ilgili çok güzel bahisler var, lâkin biz bugün burada Mesnevi-i Nuriye’den şu alıntıyla yazımızı bitiriyoruz:
“ﭼﻜﺮﺩﻙ ﺁﻏﺎﺝ ﺍﻭﻟﻤﺎﺯﺩﻥ ﺃﻭّﻝ، ﻳﻤﻮﺭﻃﻪ ﻗﻮﺵ ﺍﻭﻟﻤﺎﺯﺩﻥ ﺃﻭّﻝ، ﺣﺒّﻪ ﺑﺎﺷﺎﻕ ﻭﻳﺮﻣﺰﺩﻥ ﺃﻭّﻝ ﺑﻴﯖﻠﺮﺟﻪ ﺇﻣﻜﺎﻥ ﻭ ﺇﺣﺘﻤﺎﻟﻠﺮ ﺍﻳﭽﺮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻭ ﺑﻴﯖﻠﺮﺟﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻭ ﺷﻜﻠﻠﺮﻩ ﮔﻴﺮﻣﻚ ﻗﺎﺑﻠﻴﺘﻨﺪﻩ ﺍﻳﻜﻦ؛ ﺍﻭ ﺃﮔﺮﻯ ﺑﻮﮔﺮﻯ ﺇﺣﺘﻤﺎﻟﻠﺮ، ﻳﻮﻟﻠﺮ ﺍﻳﭽﻨﺪﻥ ﭼﻜﻴﻠﻮﺏ ﻃﻮﻏﺮﻯ ﻭ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻨﺘﺞ ﺑﺮ ﺷﻜﻠﻪ، ﺑﺮ ﻭﺿﻌﻴﺘﻪ ﺳَﻮﻕ ﺍﻳﺪﻳﻠﻤﻪﻟﺮﻧﺪﻥ ﺁﯕﻠﺎﺷﻴﻠﻴﺮ ﻛﻪ، ﺍﻭ ﺗﺨﻤﻠﺮ، ﺃﻭّﻟﺠﻪ ﺩﻩ ﻋﻠﺎّﻡ ﺍﻟﻐﻴﻮﺑﯔ ﺗﺮﺑﻴﻪ، ﺗﺪﻭﻳﺮ، ﺗﺪﺑﻴﺮﻯ ﺁﻟﺘﻨﺪﻩ ﺍﻳﻤﺸﻠﺮ. ﺻﺎﻧﻜﻪ ﺍﻭ ﺗﺨﻤﻠﺮﯓ ﻫﺮ ﺑﺮﻳﺴﻰ، ﻗﺪﺭﺕ ﻛﺘﺎﺑﻠﺮﻧﺪﻥ ﺇﺳﺘﻨﺴﺎﺥ ﺍﻳﺪﻳﻠﻤﺶ ﻛﻮﭼﻚ ﺑﺮ ﺗﺬﻛﺮﻩﺩﺭ. ﻳﺎﺧﻮﺩ ﺑﺮ ﻓﻬﺮﺳﺘﻪﺩﺭ، ﻋﻠﻢِ ﺃﺯﻟﻴﺪﻥ ﺁﻟﻴﻨﻤﺸﺪﺭ. ﻳﺎﺧﻮﺩ ﻗﺪﺭ ﻛﺘﺎﺑﻠﺮﻧﺪﻥ ﻳﺎﺯﻳﻠﻤﺶ ﺑﻌﺾ ﺩﺳﺘﻮﺭﻟﺮﺩﺭ.”3
Yaprak büken tırtıl videosu:
Geçen ayki hesaplama sorusunun cevabı için:
Fihrist risalesiyle ilgili tatlı bir tevafuk. Müsevvid (katip) bilmediği halde güzel bir tarih düşürmüş.
Tarih düşürmeyle ilgili ayrıntılı bilgi için: https://t.co/YKRVLJbVLB pic.twitter.com/TWwNyMpl1M— Eskimez Yazı (@EskimezY) May 24, 2019
İlk yorumu siz yazın