Çöpümüzü azaltmanın vurgusunu, önemini yeşil sayfalara başladığımız ilk günden beri yapıyoruz, ancak insan olmamız itibariyle de atığımızı sıfıra indiremiyoruz. Peki, başka işler için kullanılabilir mi? Veyahut formunu değiştirerek işlevsel hale getirebilir miyim? Diye düşündüğümüzde karşımıza altın kıymetinde bir hakikat çıkıyor: KOMPOST.
Belki bildiğimiz altın madeninden kat be kat daha fazla faydası. İnsan psikolojisine kattığı olumlu etkiden tutun da, su kirliliğini azaltmasına, mikro canlıları korumasına kadar kompostun faydalarını saymakla bitiremeyiz.
Atık işleriyle, çöplerle uğraşmak sizi açmıyor olabilir. Ama kullandığımız malzemeleri, besleyici ve zengin maddelerine ayırmak toprağımız için oldukça önemli. Hele ki, türlü türlü deterjanlarla, büyük bir hızla yok edilen ve insan hayatı için vazgeçilmez olan bakteri nüfusu bu kadar azalmışken…
Atıklarımızın yarısının organik atık, yani mutfaktan çıkan atıklar olduğunu öğrenmiştik. Bunları depolama tesisine göndermeden önce faydalı olan kısmını kendimize ayırmak çok akıllıca bir hareket olur tahmin edersiniz ki. Karton kutularımız, peçetelerimiz, eskimiş kıyafetlerimizin, hatta dökülen saçlarımızın da yeniden kullanılabildiğine tanık olmak istiyorsanız ve daha da önemlisi kâinata zarar vermeden, evimizi tüm dünya bilerek sahip çıkmak, gözümüzün görmediği bir canlıyı beslemek büyütmek hissinin tadına varmak istiyorsanız, bir çok kompost tarifinden kendime en yakınını sizinle paylaşıyorum.
İklim özelliklerine göre 18-21 günde oluşabilen hızlı bir yöntemdir. Acil toprak iyileştirme ihtiyacına cevap verebilecek bu yöntemi uygulamak için en az 2 m2 alan gerekir. Doğru yapıldığında hiç hacim kaybına uğramayan ve hızlıca elde edilen bir komposttur.
Bir dirgen, bir branda, karbon ve azot malzeme ile başlanır. Kullanılan malzemenin oranı 25-30 birim karbona 1 birim azot olmalıdır. Karbon olarak kese kâğıdı, saman, kuru yapraklar, kuru saz ve kuru yabani otlar; azot malzeme içinse yaş sebze atıkları, gübre, idrar, balık atıkları, yumurta kullanılabilir.
1 m2’lik alanın zeminine önce karbon malzemeden birkaç kürek dolusu serilir ki kompost yığını alttan hava alabilsin. Sonra karbon ve azot malzeme oranına dikkat edilerek üst üste katmanlar halinde serilir. Bu karışımın içine bahçenin ihtiyacına göre destekleyici kül, dolomit, kemik tozu eklenebilir.
Tüm azot ve karbon malzemeyi en az 1 m3 olana kadar yığmaya ve bu hacmin dış yüzeyinin de karbonla örtülü olmasına dikkat edilir. Kendi ısısını üreten ve içten içe yanan (55-65 C°) bu kompost sürecinin başlayabilmesi için gerekli hacim 1 m3’dür.
Malzemenin tamamı yığıldığında hacmin yukarısından ortasına doğru dirgenin tersiyle bir baca deliği açarak merkezin oksijen erişimi sağlanır. Kompostu yağmur ve rüzgârdan koruması için de üzerine branda örtülür.
Kendi iç dinamiğinin oluşması ve gerekli ısıya yükselmesi için 4 gün ellemeden bekletilen bu yığını 5. gün hemen yanındaki 1 m2’lik alana aktarır ve dışı içe, içi dışa gelecek şekilde tekrar yığar ve bunu her iki günde bir tekrarlarız.
Bu süreçte aerobik bakterilerce öğütülen yığının içinde tüm balık kılçığı, yabani ot ve hasta bitkilerin hızlıca yok olup eridiğini görebilirsiniz. Kendi ısısını oluşturarak yanan bu kompost doğru uygulandığında tüm yabani ot tohumları, hastalıkları ve böcekleri de yok eder ve 1 m3’lük sağlıklı bir toprak oluşturur.
16-18. günlerde kompost yığınında birtakım yeni bahçe böceklerinin ve solucanlarının dolaştığını görüyor ve eğer tatlı bir ıslak orman kokusu alıyorsanız kompostunuz hazır demektir.
Handenur Yaşar
handenuryasar@gmail.com
İlk yorumu siz yazın