Dil okulu olarak “kâinat”

“Neden yazıyorum?” diye düşünüyorum. Hatta “Hep yazacak mıyım?” diye de soruyorum kendime zaman zaman. “Ne zamandır yazıyorum?” diye sormuyorum pek, çünkü bu isteğin kendimi bildim bileli benimle olduğunu biliyorum. Benim ve pek çoklarının yaptığı bu eylemin kökünü eşelemenin, mânâsını keşfetmenin varoluşa ve insaniyete dair mânâlar derlemek için güzel bir yol olacağını hissediyorum ve bu yolda yürümeye başlıyorum.

Yazmak ya da bu yazıda kastettiğimiz mânâsıyla “neşretmek” üzerine fikrederken kendimi çoğunlukla Risale-i Nur’un 12. Söz durağında buluyorum.

Bu bahiste iki kelimenin yolumu aydınlattığını fark ediyorum ve altlarını çiziyorum; mânâ ve hikmet. Birinci Esas’ta musanna ve murassa bir Kur’ân ecnebî bir feylesofa ve Müslüman bir âlime gösteriliyor ve onlardan bu eserin “hikmetine” dair birer eser telif etmeleri isteniyor. Müslüman âlim Kur’ân’a baktığı zaman onun hikmetli bir kitap olduğunu anlıyor, mânâsına bakıyor; eserinde bu hikmetleri ve mânâyı anlatıyor; “Çünkü nukuşun perdesi altında olan hakaik-ı kudsiyesinden ve envâr-ı esrarından bahsederek gayet güzel bir tefsir-i şerif yazdı.”1 Müslüman âlim o süslü Kur’ân’a baktığında kudsî hakikatleri ve sırların nurlarını görüyor, görebiliyor. İşte feylesof ve âlim bu “mânâyı görme” noktasında ayrışıyor. Bu yazı bağlamında “dil bilmek” mânâyı görebilmeye giden yolda önemli bir basamak oluyor. Çünkü ecnebî feylesof Arabî hattı bilmiyor, hatta Arapça yazılı Kur’ân’ı gördüğünde onun kitap olduğunu bile anlamayacak, yazıya “yazı” diyemeyecek kadar “yabancı”. Âlim ise hem Kur’ân’ın kitap olduğunun farkında hem dili biliyor hem yazıyı okuyabiliyor hem de okuduğu ayetleri tefsir edebilecek kadar dile hâkim ve Kur’ân’ın ifade ettiği gizli mânâları anlayacak ilme sahip.

Feylesofun bu bahis boyunca “ecnebî” sıfatıyla anıldığını görüyoruz. Ecnebî kelimesi “yabancı, dışarılı” anlamlarına geliyor. Yabancı olarak nitelediğimiz bir insana baktığımızda en zahir gösterge o insanın dil bilmemesi oluyor. Bahisteki feylesof da Kur’ân’ın dilini okuyamıyor ve anlayamıyor. Bununla da kalmıyor “bilgi-hikmet peşinde koşma” faaliyeti olan felsefeyle, öteki tabiriyle “düşün bilim”le uğraşan bu “düşünen” adam, Kur’ân’ın kitap olduğunu dahi bilmiyor ve anlayamıyor, bir nevi kendisiyle çelişiyor; “Çünkü o menba-ı hakaik olan Kur’ân’ı, mânâsız nukuş zannederek mânâ cihetinde kıymetsizlikle tahkir etmiş olduğundan, o hâkim-i hakîm dahi onun eserini başına vurdu, huzurundan çıkardı.”2

Mânâ derleme yolculuğunda bu duraktan “dil bilme-okuyabilme” hakikatini zihnime koyarak yürüyüşüme devam ediyorum. Risale-i Nur’daki “kâinat kitabının mütâlâacıları” ifadesi yoluma çıkıyor bu sefer. İnsana yüklenen mütâlâa vazifesini yerine getirmek için iki gereklilik olduğunu anlıyorum; kâinatı bir kitap, “mânâ ifade eden bir yazı” olarak görmek, anlamak ve bu kitabı okuyabilecek, mütâlâa edebilecek kadar dil bilmek.

Kâinatın dilini öğrenmenin ehemmiyetini fark ettiğimde, “Bu dili nasıl öğreneceğim, nereden başlayacağım, kendi kendime mi çalışacağım yoksa birisi mi öğretecek?” gibi yabancı bir dili ilk defa öğreneceklerin tanıdık sorularıyla karşı karşıya kalıyorum. Bu sorularla boğuşurken Nihan Kaya’nın Yazma Cesareti kitabındaki şu sözlerine denk geliyorum, “Yaşamak aslında kelimelerin anlamlarını öğrenme sürecinin kendisidir.”3 Bu cümleyi okuduktan sonra her şey zihnimde parçalara ayrılıyor ve tekrar tekrar sıralanıyor. Anlıyorum ki, bu dili öğrenmem hiçbir zaman bitmeyecek, “ben bu dili hallettim” diyeceğim bir zaman asla olmayacak. Ayrıca kâinatın dilini öğrenirken okulum kendi yaşayışım olacak. Fark ediyorum ki, kâinat hem okunmayı bekleyen bir kitap hem de bu kitabı okumanın öğrenildiği, dilinin çözüldüğü bir okul. Ayrıca önce dili öğrenmek, sonra okumak gibi doğrusal bir öğrenme sürecine değil; dili öğrendikçe okumak, okudukça geliştirmek, geliştikçe yeniden okumak gibi bitmeyen dairesel bir öğrenme sürecine tabi olunan bir okul.

Kâinatın dilini nasıl öğreneceğimle ilgili sorularıma cevap ararken Risalet-i Ahmediye’deki şu satırlar dikkatimi çekiyor, “Böyle acib ve muammâ-âlûd şu kâinatın perde-i zahiriyesi altında, elbette ve elbette böyle acaip bizi bekliyor. Böyle acaibi haber verecek, böyle harika ve fevkalâde mu’ciznümâ bir zat lâzımdır.”4 Öyleyse bu dili en iyi öğrenen ve en iyi bilen, kâinat kitabını en iyi okuyan ve nukuş ardındaki mânâsını keşfeden, gören bir zattan bu dili öğrenmek gerektiğini anlıyorum. Kâinat adlı dil okulunun muallimi o zat (asm) olmalıdır, diye düşünüyorum.

Mânâ yolculuğumun ilk istasyonu olan “Neden yazıyorum?” sorusuna tekrar dönüyorum. Sorudan cevaba, cevaptan soruya daireler çizdiğim bir yolculuk bu, aynı dil öğrenirkenki gibi. Dili öğrendikçe yazıyorum, yazdıkça öğreniyorum; kitabı okumaya çalışıyorum, okuduğum kadarını yazmak için çabalıyorum. Kelimeler ve harfler art arda eklenirken, zahirde “metin” olarak görünen her şey hakikatinde bir mânâ-hikmet dağına tırmanma yolu. Aslında ömrüm boyunca belki tek bir kelimeyi öğreniyorum, yazdığım bütün kelimeler tek bir kelimeyi anlamak ve anlatmak için. Yaşamın ve yazmanın olduğun yerde dönüp durma sanatı olduğunu anlıyorum. Ancak merkezinde O’nun olduğu, yatayda değil dikeyde yol alınan bir sanat.

 

Dipnotlar:
1, 2) Sözler, Yeni Asya Neşriyat, İstanbul, 2018, s. 156.
3) Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2013, s. 56
4) Sözler, Yeni Asya Neşriyat, İstanbul, 2018, s. 267.

1 Trackback / Pingback

  1. Hangi insan kâinatı temsil eder? | Genç Yorum

Makale hakkında düşüncelerinizi paylaşın:

E-Posta adresiniz kesinlikle gizli kalacaktır.


*