Tatile gittiğiniz ilk günde, bir geceliğine arkadaşınızda kaldığınızda ya da yeni taşındığınız evinizde yaşadığınız bir türlü uykuya dalamama ya da sık sık uykudan uyanma hâlini bilirsiniz. Çoğunlukla bir problem olarak adlandırılmasa da, kendisi hepimizin aşina olduğu bir uyku düzensizliğidir.
Bildiğimiz adıyla yerini yadırgama, literatürdeki adıyla ilk gece etkisi (first-night effect) olan bu durum, genellikle ikinci gün ortadan kaybolur. Peki, nedir bu olayın arkasındaki sebep?
2014 yılında yapılan bir araştırmada1 katılımcılar, uyku laboratuvarına alınıyor ve katılımcıların iki gece boyunca uykuları takip ediliyor. Sonuçlara bakıldığında katılımcıların ilk gece uykuya dalma süresi ve uykudan uyanma sıklığı ikinci geceden yüksek çıkıyor.
Sonuçlara dayanarak ilk gece etkisinin bir açıklaması yapılıyor: Bu uyku düzensizliğinde, yabancısı olunan bir çevreden gelebilecek tehlikelere karşı beden/beyin tedbir alıyor ve derin uykuya dalmıyor olabilir. (Yani, belki de alışık olmadığımız bir yerde derin derin uyuyamamak bizim öz-savunma şeklimizdir.)
Başka bir grup araştırmacının 2016 yılında yaptığı çalışmada2 katılımcıların, birinci ve ikinci gece süresince beyin aktivasyonlarına bakılıyor. Enteresan bir şekilde, beynin sol yarım küresinin sağ yarım küreye kıyasla ilk gece ikinci geceden daha aktif olduğu bulunuyor. Yani ilk gece, beynin sağ yarısı uyurken sol yarısı uyanık -doğrusu daha uyanık- kalıyor.
İnsanların, beyinlerinin bir yarısının diğer yarısından daha aktif olarak uyuduğu bu durum araştırmacılara; yunus, balina ve yaban ördeği gibi hayvanları hatırlatıyor. Ve yerini yadırgamanın, tıpkı doğadaki gibi, tehlikelere karşı tetikte kalmayı sağlayan bir araç olabileceği açıklamasını güçlendiriyor.
İlginç bilgi: 2016’da yapılan bu araştırmada katılımcıların, uyku esnasında sağ kulaktan gelen seslere karşı pek hassas olmadığı, fakat sol kulaktan gelen seslere hemen tepki verdiği görülüyor.
İlk yorumu siz yazın