Vicdanın ziyâsı, ulûm-u diniyedir; aklın nuru, fünun-u medeniyedir

Altmış beş sene evvel Camiü’l-Ezher’e gitmek istiyordum. Âlem-i İslâm’ın medresesidir diye, ben de o mübarek medresede bir ders almaya niyet ettim. Fakat kısmet olmadı. Cenab-ı Hak rahmetiyle bir fikir ruhuma verdi ki:

Camiü’l-Ezher Afrika’da bir medrese-i umumiye olduğu gibi, Asya Afrika’dan ne kadar büyük ise, daha büyük bir dârülfünun, bir İslâm üniversitesi Asya’da lâzımdır. Tâ ki İslâm kavimlerini, meselâ Arabistan, Hindistan, İran, Kafkas, Türkistan, Kürdistan’daki milletleri, menfî ırkçılık ifsat etmesin. Hakikî, müsbet ve kudsî ve umûmî milliyet-i hakikiye olan İslâmiyet milliyeti ile ^[1] اِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ اِخْوَةُ Kur’ân’ın bir kanun-u esasîsinin tam inkişafına mazhar olsun. Ve felsefe fünunu ile ulûm-u diniye birbiriyle barışsın ve Avrupa medeniyeti, İslâmiyet hakaikıyla tam musalâha etsin. Ve Anadolu’daki ehl-i mektep ve ehl-i medrese birbirine yardımcı olarak ittifak etsin diye, Vilâyât-ı Şarkiyenin merkezinde hem Hindistan, hem Arabistan, hem İran, hem Kafkas, hem Türkistan’ın ortasında, Medresetüzzehra manasında, Camiü’l-Ezher üslûbunda bir dârülfünun, hem mektep, hem medrese olarak bir üniversite için, tam elli beş senedir Risale-i Nur’un hakaikına çalıştığım gibi ona da çalışmışım.

Emirdağ Lahikası, Y.A.N., Lugatçeli, İstanbul-2020, s. 555

* * *

Vicdanın ziyâsı, ulûm-u diniyedir. Aklın nuru, fünun-u medeniyedir. İkisinin imtizâcıyla hakikat tecellî eder. O iki cenah ile talebenin himmeti pervaz eder. İftirak ettikleri vakit birincisinde taassup, ikincisinde hile, şüphe tevellüd eder.

Eski Said Dönemi Eserleri, Münazarat, Y.A.N., Lugatçeli-2021, s. 214

Lügatçe:
Camiü’l-Ezher: Mısır’daki Ezher Üniversitesi.
dârülfünun: üniversite.
fünun-u medeniye: medeniyetin ilerlemesiye ortaya çıkan ya da gelişen fenler.
hakaik: hakikatler.
iftirak etmek: ayrılmak.
imtizâc: kaynaşma.
inkişaf: ortaya çıkma, gelişme.
kanun-u esasî: temel kanun, anayasa.
Medresetüzzehra: Bediüzzaman’ın doğuda (Van) açılmasını idarecilere teklif ettiği, fen ilimleriyle din ilimlerinin kaynaştırılarak okutulmasını hedeflediği üniversite ve bu üniversitenin mânevî işlevini gören Risale-i Nur hizmeti.
musalâha: barış, uzlaşma.
pervaz etmek: kanat açmak, uçmak.
tevellüd etmek: doğmak.
ulûm-u diniye: dinî ilimler.
Vilâyât-ı Şarkiye: şark vilayetleri, doğu illeri.
ziyâ: ışık.

Dipnot:
1) Mü’minler kardeştir. (Hucurât Suresi: 10.)