Türkiye, 1950’li yıllardan itibaren hızlı bir kentleşme sürecine başladı ve köylerden çok sayıda insan çeşitli sebeplerle kentlere göç etti. Günümüzde ise şehir hayatının beraberinde getirdiği zorlukların etkisiyle tersine bir göç ya da popülerleşen ifadeyle ‘şehirden kaçış’ durumu söz konusu.
Hayat pahalılığının yanında özellikle büyük şehirlerdeki yığılma ve bu yığılmanın beraberinde getirdiği ulaşım sıkıntıları, çevre kirliliği, stres, yalnızlık gibi unsurlar da insanların kırsal alana yönelmesinin sebeplerinden. Bu yönelimin sebeplerini anlamak için köyden kente göç sürecini de anlamak gerekir. Çünkü günümüzde insanların köylere göç etmesinin sebepleri büyük ölçüde 50-60 yıl önce kentlere doğru gerçekleşen göç sürecine dayanmaktadır. O yıllarda gerçekleşen göç dalgasının beraberinde getirdiği kent sorunları, bugün insanların buradan kaçmak istemesinde etkilidir. Diğer bir deyişle; kentten köye göçün sebebinin köyden kente göç olduğu söylenebilir.
Köyden kente göç süreci endüstrileşmenin neticesi olarak gerçekleşen bir nüfus hareketliliği olmasına rağmen, gelişmiş ülkeler ile gelişmekte olan/az gelişmiş ülkelerdeki kentleşme süreçleri birbirinden farklıdır. Endüstrileşme sürecini daha erken yaşamış olan batı ülkelerinde insanların kırsaldan kente göç etmeleri sanayileşmenin beraberinde getirdiği, onunla birlikte ilerleyen bir süreç olmuştur. Dolayısıyla şehirleşme, ekonomik büyümenin bir neticesidir. Türkiye’de ise sanayileşme yeterli düzeyde olmamasına rağmen köylerde yaşanan işsizlik; kent ve köy arasındaki yaşam standartlarının farklı olması; ulaşım ve iletişim olanaklarının gelişmemiş olması gibi sebeplerle kentlere göçler gerçekleşmiştir. Ancak batı ülkelerinin çok uzun bir zamanda yaşadığı kentleşme sürecini Türkiye, oldukça kısa bir süre içerisinde yaşamıştır. Yeterli endüstrileşmenin ve ekonomik büyümenin de olmaması, bir süre sonra kentlerde iç göçlere bağlı olarak gelişen ve bugün de etkilerini yaşadığımız birtakım problemlerin doğmasına sebep olmuştur. Kente göç eden nüfusu karşılayacak konut yatırımı olmaması gecekondulaşmaya sebep olmuş; çarpık kentleşme, altyapı yetersizliği, işsizlik gibi bir dizi problemi de beraberinde getirmiştir. Yine bunların bir neticesi olarak kente göç eden insanlar, şehir hayatına uyum sağlamakta ve oranın kültürünü benimsemekte zorlanabilmektedir. “Kentleşme” yalnızca kentlerdeki nüfusun artması demek değildir. Orada yaşayan insanların davranışlarının kent hayatına göre şekillenmesini de içerir.
Bugün şehir hayatında karşılaştığımız pek çok problemin kaynağı; kentleşme sürecinde yatmaktadır. Günümüzde istihdamın fazla olması sebebiyle, nüfus belirli bölgelerde ve şehirlerde yoğunlaşmıştır. Köylerde ise toprakların bölünmesi, işsizlik gibi sebeplerin yanında özellikle bazı yerlerde eğitim ve sağlık hizmetlerinin yetersizliği hayatı zorlaştırabilmektedir. Pek çok insan sadece çocuklarının eğitimi için kente göç etmektedir.
Kent ve köy arasındaki sosyal yapının ve insan ilişkilerinin farklılığı da insanların tercihlerini etkileyebilmektedir. Köydeki yakın sosyal ilişkilerin ve dayanışmanın yerini kentte bireysellik almaktadır. Bu durumun ikisi için de olumlu ve olumsuz sonuçlar vardır. Çünkü köydeki toplumsal ilişkiler aynı zamanda sosyal baskıyı da beraberinde getirebilmektedir. Şehirde yaşayan insanlar ise zaman zaman yalnızlıktan ve insan ilişkilerinin yüzeyselliğinden şikâyetçi olabilmektedir. Bu sebeple, sosyal ilişkilerin niteliği insanların köyden kente veya kentten köye göçü ile sonuçlanabilir.
Şehirlere göçün çok yoğun olduğu yıllarda insanları göçe iten sebeplerden biri de şehirde yaşamanın bir statü göstergesi olarak görülmesi idi. Bugün bu etki görece azalmış olmakla birlikte halen etkileri devam ediyor. Yazının girişinde bahsedilen, son yıllarda artan köye dönüş eğilimi bunun etkisinin azaldığını gösteriyor. Ancak bundan 40-50 yıl önce gelinen köy ile bugün dönülen köy aynı olmayabilir. Günümüzde köye dönüş daha çok doğal hayata dönmekle eşdeğer tutuluyor.
Özellikle 1950-1980 arası gerçekleşen göçün bugüne etkilerini giderek daha net görebiliyoruz. Peki günümüzde gerçekleşen köye dönüşün nasıl etkileri olacak?
İlk yorumu siz yazın