Temel Osmanlıca dersleri – 10

Hey sen, Keçeli!
En son ne anlatmıştım, söyle bakayım!
-Örtmenim, galiba Türkçe kelimelerin nasıl yazıldığını öğreniyorduk.
+Aferin Keçeli, aferin.
Kısa bir özet geçelim istersen unutmuş olanlara. Ne demiştik? Osmanlıca adeta üç dilin karışımından oluşan bir dil ve bu dilde Türkçe kelimeler okunduğu gibi yazılırken, Arapça ve Farsça kelimeler alındıkları dillerin imla kaidelerine göre yazılıyor. Heh, bunu bi kavradın mı, gerisi kolay. Şimdi biz Türkçe kelimelerin nasıl yazıldığını öğrenmeden önce, bir kelimenin Türkçe olup olmadığını nasıl anlarız, onu bilmemiz lâzım. Kelimenin Türkçe olduğuna karar verdikten sonra ise, taa ilk sayılarımızdan itibaren öğrendiğimiz okutucu harfler, bağlaç olan ki’nin yazımı, sad (ص) ve tı (ط) harflerinin yazımı gibi kurallara dikkat ederek kelimelerimizi yazabiliriz.
İşte geçen hafta dedik ki mesela, Osmanlıca alfabesinde olan 6 tane harf Türkçe asıllı kelimelerde kullanılmaz. Onlar ث ،ح ،ذ ،ض ،ظ ،ع harfleridir. Bu hafta da diyeceğiz ki:

1) Hani şu şapkalı harfler var ya, uzatarak okuduğumuz. Heh, işte o harfler Türkçe kelimelerde yoktur.

2) Türkçe kelimelerde ‘kâğıt’ kelimesindeki gibi ince a yoktur.
Neden? Çünkü Türkçe kelimelerdeki a’lar kalındır. Aşağıdaki örneklerde olduğu gibi.

3) Bir de hepimizin bildiği büyük ünlü uyumu diye bir şey var. Bu olayı uzun uzun anlatmayacağım. Kısaca söylemek gerekirse, kelimelerin ilk hecesinde kalın ünlü varsa, sonraki ünlülerin de kalın olması; ilk hecede ince ünlü bulunuyorsa sonraki ünlülerin de ince ünlü olması durumuna büyük ünlü uyumu diyoruz. Bazı istisnalar var tabi, ama genel olarak bir kelimede ünlü uyumu yoksa o kelime Türkçe kökenli değildir arkadaşlar.
4) Türkçe’de şedde yoktur arkadaşlar. Yani birkaç istisna dışında, kelime köklerinde aynı sessiz harf iki kere yazılmaz.

İstisnalar:

5) Türkçe’de iki sesli harf yan yana bulunmaz. Bulunursa anlarız ki bu kelime Türkçe kökenli değil.

6) Son olarak da; Türkçe kelimelerde ilk hecede yan yana iki sessiz harf bulunmaz.

Bu ayki dersimizi Yunus Emre’den bir kıta ile bitirelim, olur mu? Şimdi şöyle ki Keçeli kardeşim, Osmanlıca alfabesiyle Latin alfabesi karışık olarak yazdım. Sen Osmanlıca kelimeleri Latin harfleriyle, Latin harfli kelimeleri de Osmanlıca yaz he mi!

Osmanlıca İmla Müfredatı adlı kitaptan alıntılar yapılmıştır.

 

Emine Sultan Çakır
eminesultancakir@hotmail.com